نفرین - قسمت اول
نفرین‌ها و ناسزاهایِ بدخواهانه، قسمت مهمی از یک زبان هستند که بازتاب روح و خصلت درونی مردمانِ صاحب آن زبانند. مثلاً در یک زبانی که نفرین‌ها برپایه مسائل اقتصادی است، نشانگر آن است که مردم آن دیار، به مادیات اهمیت زیادی می‌دهند.
زبان گویشی طالقانی نیز خالی از این ناسزاها نیست هرچند که استفاده از آنها، رواجِ زیادی ندارد و در مواردی محدود، می‌توان آنها را شنید که در بسیاری از این موارد هم، کاربرد ناسزاها، جنبه طنز و شوخی دارد و جدیتی بدخواهانه در آن، موجود نمی‌باشد.
پایه اصلی نفرین‌های زبانِ طالقانی، مرگ خواهی است و این نشان می‌دهد که مردمانِ دیارِ طالقان، به مسأله حیات و زندگی، نگاهِ مثبتی دارند و زندگی در نظر ایشان، ارزشمند و قابل احترام است.
در ادامه چند واژه متداول از این دسته واژگان را با هم بررسی می‌کنیم. ضمیر مورد استفاده ما در این متن، برای این ناسزاها تماماً سوم شخص است و نیتمان رسیدن این ناسزاها به روحِ گور به گوره صدّام، قاتل و شریکِ قتلِ هزاران لاله به خون خفته میهن‌مان است!
- لَته سَر بَشورُن یا تخته‌ای سَر بَشورُن: یعنی الهی روی سنگ یا تخته مرده شور خانه شسته شود!
- دل درد بمُرد یا دردِ سَر بمُرد: یعنی الهی از دردِ دل یا سر بمیرد!
- یِتیم بُماند: یعنی یتیم و بی‌کس و کار شدن.
- خانه خـَُراب: یعنی الهی خانه و سامان او ویران شود.
- کوفه گَرده یا وِی‌ران گَرده: وقتی به مکان یا خانه‌ای این دو اصطلاح را بگویند، یعنی آرزو کردند که این مکان یا خانه، خراب و ویران شود!
- وَراکوئی یا پَساکوئی: یعنی الهی وَر بیُفتی صدام (از بین بروی) یا پَس بیُفتی صدام (بمیری)!
- جِزلاغ گرده: یعنی الهی بسوزد (هم سوختن ظاهری و هم سوختن دل و روح) که معادل فارسی آن: جِزّ جگر زدن است!
- کفن کُلاه یا کفن ریش: یعنی الهی کُلاه (که بیشتر استعاره از سَر است) یا ریش او را در کفن کنند! البته «کفن کُلاه» می‌تواند به معنای درخواست تمام شدن اقتدار و سرافرازی یک فرد نیز باشد. به عبارتی دیگر الهی از اعتبار و بزرگی بیفتد!
- تَش بیگیته ریش یا تَش بیگیته کُلاه یا تَش بیگیته دامان: یعنی الهی آتش به ریش یا کلاه یا دامان کسی بیفتد! که می‌تواند کنایه از در جهنم سوختن آن آدم باشد!
- روحُش تَشاگیره: الهی روح و روانش آتش بگیرد! می‌تواند هم به فرد مُرده و هم زنده اِطلاق شود.
- لال بُمُرد: الهی لال بمیرد و حتی امکانِ ناله کردن یا صحبت (نصیحت و وصیت) در زمانِ مردن را نداشته باشد!
- پیچه بخورد:
توضیح: قدیم‌ها در مراسم کفن و دفن، لقمه‌هایی که یا نان و پنیر بود یا نان و حلوا، آماده می‌کردند و به کسانی که برای تشییع آمده بودند، می‌دادند. چیزی شبیه حلوایِ پیش خاک خیراتی، که به این لقمه‌ها «پیچه» می‌گفتند.
پس پیچه بخورد یعنی الهی خیراتیِ مردنش را بخورند.
معادل فارسی آن: الهی حلواشو بخورند!
- گُلِ کَت: یعنی در گِل افتاده! که همان استعاره از در خاکِ گور شدن است.
گاهی در ابتدای این اصطلاح، واژه نام یا جان هم آورده می‌شود. «نام گُل کَت» یا «جان گُل کَت» یعنی اسمت را رویِ گِل و شُل بنویسند که باز هم به معنایِ همان درخواست در گور شدن فرد است.
- خاکان سَرُش یا حِصیران سَرُش: یعنی الهی خاک بر سرش که می‌تواند هم درخواستِ بچارگی و هم درخواستِ مردنِ کسی باشد. چون خاک بر سَر شدن، در مقیاس کوچک، بدبخت شدن است و در مقیاس بزرگتر و جدی‌تر، همان مُردن.
- نَنُش بمیره یا آقاش بمیره یا وَچّـُش (یالُش) بمیره: این دیگه خیلی نفرین تندیه. معناش هم واضحه، درخواست مردن عزیزانِ یک نفر را کردن!
- دربَسته یا در پیش کُورد:
توضیح: درِ خانه‌ای که همه اعضای آن بسته شده و وارثی ندارد، همیشه بسته خواهد ماند و مخروبه خواهد شد.
پس این اصطلاح به معنای آن است که الهی در خانه‌شان بسته بماند و همه اعضای خانواده‌اش بمیرند!
توضیح دوم: گاهی به ادامه این اصطلاح یک کلمه «کُته» به معنایِ توله‌ی حیوانات هم اضافه و می‌شود: «دربسته‌ای کُته» یعنی بچه آن خانه‌ای که همه اعضای آن مرده‌اند. چون واژه «کُته» خود خطاب بسیار نامودبانه‌ای به یک انسان است، این ناسزا در اوجِ بدخواهی و تحقیر یک آدم قرار می‌گیرد. خواهش می‌کنیم هیچوقت از آن استفاده نکنید.
ادامه دارد...
با سپاس از آقای فرامرز عقبایی، اهل روستای گزینان طالقان
تهیه کننده: سیده مریم قادری
عکسِ اصلی کارتون از: آقای محمد علی رجبی - تسنیم
_________________________________
نظرات دوستان:
خانم زری مهرانی (از روستایِ مهران) نوشتند:
چند تا نفرین به گویش مهران براتون بگم
- پیش‌تر مرده جیت تر شی
- نوم گل کت
- لتی سر بشورن
- روحش بسوجه
- یا تش بیته روح
- کفن دپیت
البته شبیه به هم هستند در معنا و فقط شاید کمی در تلفظ متفاوت باشند.
آقای شهرام صادقیان (از شهرک طالقان) اضافه کردند اصطلاحات زیر را:
- کمر بیل بُخورد
- اُشنامَه دوکورد (به معنایِ مرده شورش را ببرند)
- مُرده شور بَبُرد
- در بدر بُماند
- جان سروُشت بُماند (به معنای اجل بَرسی)
- پَر پَر بَزونی
- شب غریبَ تو بُخوروم
- گور بگور گردی
- اُجاق کور بُمانی
- سیفید چُشم
- عُزراییل بَبُردی
- ییتیم ییسیر بُمانی
همچنین برخی دیگر از طالقانی نفرینان:
- خِیر نِی‌نی
- گور به گور گردی
- بُلا بیگیری
- سیا بَخت گردی
- زیمینَ گرم باخوری
- نَفَسُت یا جانُت درآ
- بی پی‌یَر بُمانی
- کفنُت کُنون
- لالِ تُک بُمانی
خانم مهری بهزادی (از روستای وِشته) هم به اصطلاح بَلمِ ریش اشاره کرده‌اند.
استاد فرشید فلاحی (از روستای کولَج) تکمیل کردند با اصطلاحات زیر:
- صِغیر بُماند
- در به دَر
- سر نَکَت یا سر بال نَکَت (توضیح این اصطلاح را اینجا بخوانید کلیک)
- مَرگُمِ شُو بُخورُم یا بُخورُن
با سپاس از تمامی عزیزان همراه
