عروسک‌های بومی و محلی طالقان
یکی از جلوه‌های قابل تأمل در فرهنگ‌های اصیل، «عروسک‌های دست‌ساز یا بومی محلی» آن فرهنگ و جغرافیای خاص می‌باشد. مدارک و مستندات تاریخی ثابت می‌کنند که عروسکها در تمدنهای باستانی نظیر ایران، مصر و یونان، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. همچنین باستان‌شناسان معتقدند که عروسکها، از قدیمی‌ترین اسباب‌بازی‌های شناخته شده تاریخ بشر می‌باشند.
تاکنون عروسک‌های باستانی زیادی از مقابر و گورهای قدیمی کشف گردیده که عمدتاً از جنس چوب، خاک رُس، عاج یا پارچه بافته می‌باشند. برخی از این عروسکها در کنار کودکان به خاک سپرده شده و لباس مرسوم در همان دوره زمانی، را بر تن داشته‌اند.
البته عروسکها همیشه بازیچه‌ای برای بچه‌ها نیستند و گاهی اهمیتی خاص برای بزرگترها هم دارند. تا جایی که نیاکان ما بیش از دو هزار و پانصد گونه عروسک را ساخته و از آنها به‌عنوان نمادی آیینی استفاده کرده‌اند. بعضی از این عروسکها، سازنده آرزوها و درخواست‌های بزرگترها هستند و اغلب از آنها در مراسم مذهبی، آیینی و حتی سحر و جادو استفاده می‌شده است.
در طالقان و فرهنگ بومی این منطقه نیز، عروسک‌های دست‌ساز، بازیگر توانایی در عرصه هنر و فرهنگ هستند. مادران طالقانی، اغلب با ابتدایی ترین وسایل دمِ دست خود، بازیچه‌هایی برای فرزندان خود می‌ساختند که از جمله آنها عروسک‌های بومی دختران طالقانی است.
علاوه بر عروسک‌های بازیچه کودکان، یکی از مهمترین عروسک‌های آیینی طالقان، «عروسک باران» یا همان «چَمچه گُلینک» است که برای درخواست باران از آن استفاده می‌شود. درخصوص این آیین بیشتر بخوانید کلیک
عروسک دیگری که بیشتر در مازندران ساخته و مورد استفاده دامداران منطقه از جمله روستاهای دامنه نشین البرز قرار می‌گیرد «عروسک تادونه» است. این عروسک زیبای چوبی، از گونه بسیار کمیابی از درختهای جنگلی، به نام «تادونه دار» ساخته می‌شود که میوه آن را «تادونه» می‌نامند و نام فارسی آن «داغ داغان» است.
بنا به گفته اهالی، این درخت، جزء درختان مقدس به شمار می‌آید و اعتقاد بر این است که چون گونه درخت، بسیار کمیاب و چوب آن محکم و سفت است، اگر سالهای سال بماند، هیچ گزندی نمی‌بیند و به دلیل دوام بالایی که از آن برخوردار است، عروسک ساخته شده از آن را نماد خوش‌یُمنی، پایداری و ایمنی از گزند چشم زخم و چشم نظر می‌دانند.
این عروسک که اسکلتی چوبی دارد، با نقش‌های زیبا و ساده، که جلوه‌ای خاص به آن بخشیده، تزئین می‌شود. عروسکی که نمایانگر روح بزرگ و هنرپرور جنگل‌نشیان سخت‌کوش و دامداران پر استقامت البرزی است.
امروزه در هجوم اسباب‌بازی‌های بی‌کیفیت و تُهی از اصالتی که از کشورهای دیگر به ایران وارد می‌شود و همراه خود، موجی از بدآموزی‌های فرهنگی ملل بیگانه را به دنیای پاک و نقش پذیر کودکان می‌آورد، توجه ویژه به عروسک‌های بومی و محلی، رسالتی است مهم که بر دوش یکایک فرهنگ دوستان و خانواده‌های ایرانی گذاشته شده است.
باشد که پاس‌دار فرهنگ ناب و میراث ارزشمند نیاکان خود باشیم.
منابع: باشگاه خبرنگاران جوان و روزنامه گسترش تجارت
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی
در ادامه صوتی با صدای خانم میرزکیئی درباره عروسک‌های قدیمی را می‌شنویم
