سَرَکی لابه لایِ اصطلاحات شیرین طالقانی

سَرَکی لابه لایِ اصطلاحات شیرین طالقانی

• ای پسر جان، چبه چه کُنُم داری بیخ نشتی یی؟

به معنی اینکه: ای پسر جان چرا از جایت بلند نمی شوی و حرکت نمی کنی و کاری را که می خواهی انجام بدهی هی آن را  پیش خود، حل و فصل و بالا و پایین می کنی؟

• یارو رِ بِین چه گُسنه فیس داره!

یعنی طرف چیزی در بساط نداره اما با آن وضع خود، را از پا نمی اندازند و به خوبی ظاهر سازی می‌کند.

• بِین چه بُلا گِتیه

یعنی به تفریح و گردش رفته

• ششنا قوروت: حسابگر
• اگوج: گیج
• وَلپیت: کج وکوله
• قُزپیت یا قُزمیت: به درد نخور، آن هم جوری کج وکوله
• دوپلقی: فرو رفته، قُر شده
• خودشی به لُغّاز (لُغُز) می‌خواند: از خودش حرف در می‌آره
• یارو، کفنِ بروت: طرف بد حالی که خوب و سالم می‌شود

 

طالقانی دارای اصطلاحات شیرین زیادی است که در این نوشته نمی‌گنجد. عزیزانی که تمایل به خواندن این گونه اصطلاحات و ضرب المثل طالقانی دارند می‌توانند به کتاب «نگاهی به آداب، سنت‌ها و فرهنگ مردم روستای حسنجون و سید آباد طالقان» مراجعه کنند.

چندین جلد از این کتاب در فروشگاه حسین آقا واقع در روستا و یا در فروشگاه نیما در شهرک و همچنین در فروشگاه ایلوند زیاران موجود می‌باشد.

ارسالی از بانو فاطمه پوررستگار

کَله پلو، سنتی از شبِ چله‌های قدیم طالقان

 

سلام

امروز خدمتتون هستیم با یه غذای اصیل و سنتی البرزی که از طالقان تا روستاهای حاشیه رودخانه کرج، اونو درست می‌کنند اما نکته مهمش اینجاست که این غذای سنتی طالقانی‌ها در شب‌های چله یا همون شب یلدا بوده و اسمش «کله پلو» هست.

در قدیم، کله پاچه رو با مقداری پیاز و سیر و نمک می‌ریختند توی ظرف سفالی و اونو توی تنور می‌گذاشتند تا آروم آروم بپزه. بعد، پیاز داغ فراوان با زردچوبه و فلفل سیاه و دارچین درست کرده و بهش آبِ کله پاچه رو اضافه می‌کردند و دم می‌گذاشتند. در آخر کار هم، پلو رو در کنارِ گوشتهای کله پاچه، سِرو کرده و دورهمی می‌خوردند.

شاید برای خیلی‌ها عجیب باشه که مگه کله پاچه رو میشه با برنج خورد ولی مطمئناً اگه معذوریتی در خوردن کله پاچه ندارید، عاشق این پلو خواهید شد. طعمش شبیه یه چلوگوشت واقعیه. دیگه براتون نگم از ته‌دیگِ این غذا که بی‌نظیرترین ته‌دیگِ دنیاست به شرط اینکه در استفاده از روغن حیوانی، دست و دلباز باشید.

خوردن سیرترشی در کنار این غذا به شدت پیشنهاد می‌شه.

ضمناً می‌تونید از سبزی‌های محلی، مثل شورک هم برای داخل برنج، استفاده کنید.

نوش جان

  سرآشپز هنرمند: خانم رویا ملک محمدی

نمایش چله ای شو

نمایش چله ای شو

نویسنده،تهیه کننده وکارگردان:مهدی علاالدینی

بازیگران: فرشید فلاحی (پدر ملیحه)، محمد حبیبی (اکبر)
مهشید مطلبی (مَش رُباب-مادر اکبر)، بهناز علیمحمدی (ملیحه)، مریم قادری (مادر ملیحه) و مهدی علاالدینی (مُراد)

گوینده: روزبه اجلالی

باسپاس از سید محمد هادیفر

📻 رادیو_طالقان

دریافت کنید

خجیره رسمان چله شو: شال اندازی و درجی سران

      شال اندازی

دو تا رسمی که چله شو، اون قدیمان انجام میدان، یکیش شال جیر انگنوک ب و یکی دیگه درجی سران.

وقتی افتاب کینوشه هانا کوهی سر و یواش یواش غروب کورد، لمپا و چراغان رووشن گردین، شال جیرنگتون شروع میبو.

جوانانکانی که تازه لبشانی پشت چند تا مو بیزی و ریش در آردی ینه، یه پشمی شال ویمیگیرون میشون اون دوتری که نوشان کردینه، بامشانی سر یه النگو یا انگوشتر یا چادور یا روسری و امثال اینها، دیمنده شاله پشمی یی دیم و درجی د منگنن خانه ی میان.

وختی خانواده دوتر مینن و میفهمن شال اووزان بی بی، همه بجز دوتروک خانه د در میشون. یه کموک دوتر و پسر (درجی یی بن) با هم صحبت مینن. هدیه ر دوترک شال د واز مینه و هامیدی ب خانوادوش.
جالبش اینجه هسته که اگر ننه ی دوتر قبول کنه جایگزین مینه هدیه ر و اگر قبول نکنه این وصلته، یه وسیله بی ارزوش شالی دیم دیمنده و شاله توکان میدی، پسروک میفهمه شال جوعر میکشه.
اگر جواب منفی باشه پسروک دیگه حق نوداره دوترکی خانی طرفان پیداش گرده.

 درجی سران
یکی دیگه از مراسوم چله شو، همون درجی سرانه.
رسم بر اینه که یه نفر میشو بامی سر، یه نخ بلندی سره، یه نوئه جوروب لنگه، دیمش دمیبنه و درجی د مینگنون خانه ی میان.
صاحب خانه دی از شب چرزان، سیفی، پرتقالی یا یه مشت آجیلی دیمینون جوروب لنگه ی میان و نخه میکشون و طرف نخه میکشه، هرچی هادانه میبر خانشان.
خانواده هان، یلدای شوو جمع میبون. ساز و نواز میزنون مثه نی و تار و تنبور و میزنن و میرقصن و خوش هستون. تا دلشان بخا دی میوه می خورون وشب چرز...!
یا حق

 

✍ متن: علی صفاری - زیدشت

TaleghaniDarji
🍉__________:💍:__________🌟
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی
 

خجیره رسمان چله شو: تعبیرخانه و فال

یلدای شوو یا شوو چله، بلندترین شو در  ساله که همه جای ایران، مراسم مخصوص به خود داره، طالقان دی همینطور.

مثل شوو نشینی، گپ و گفت، فال حافظ و پیشبینی، آماده کوردون شب چرز و دان کوردون انار و بخرستن هیندانه و... من جمله کارای ارجح یلدای شو هسته.

اون قدیمان یه خانه دبه اسمش ب: تعبیرخانه! بعضیان دی میگوتون: اجاق شب چله!

چله شو ده تا ریش سفید که اهل صلاح باشن و باسواد، یه ظرف مسی میارون دخترکانی که دم بخت بی ین، میشی ین تعبیر خانه ی بامی سر، اونوقتشم همه نیت مینون، بعدشم هر کودامشان یه سکه ای یا انگوشتری یا لنگه النگویی یا گوشواره ای دمینگنن اون ظرفی میان. اونوقت دخترکان نییت مینون.

ریش سفیدان هر کدامشان به نوبت تفالی به حافظ میزی ین و همزمان دست مینون ظرفی میان. یکی از نشانانه در میارون.
دختروکان میدان د نیگا مینن و گوش می دیین. فالشان اگه خوب ب، خوشحال و خندان میبون ولی اگر بد باشه بایست تا سال دیگه منتظر باشه. همینجوری همه لوازمه در میارون و فالشه میخوانن. راستی اونانی ک فالشان خوب ب، خانواده شان یه سینی میوه و شیرینی میارون تعبیرخانه.

مراسم دیگه ای ک این شووی میان انجام میبو، شال اندازان هسته که اگه عمری باقی باشه، حتمن اونانه دوباره شمای ب تعریف مینوم.
یا حق

 

✍ متن: علی صفاری - زیدشت
عکس: آتلیه عکس هاله نور


TaleghaniDarji
🍉__________:💍:__________🌟
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی

چله شو (یلدا) به روایت تصویر

صبح است و عجب پگاه شورانگیزی
وقت است که با تبسمی برخیزی
سرسبزترین بهار سهم دل تو
در ثانیه‌های آخر پاییزی
روایت عکس: ننه جان، در حال تدارکات یلدا شو❤️

وعده ی ما یـلـدا
همگی با هم خونه ی ننه و آبّا (مادربزرگ و پدر بزرگ)
بی دلخوری، بی افاده بی وایفا!

زُن باید اَندی هنر داشته باشه که وَختی یه روز نُتانست خُجیرغذا بَپُچه
یه تُن ماهی دی میخوا بیاره ایزاری سَر
قشنگ تَزهینُش کُنه
که مَردا باخوره، گمان کنه کُباب با زَهفرانی پِلو باخوردیه

ترجمه:

زن باید اونقدر هنر داشته باشه، که وقتی یه روز نتونست غذای خوب درست کنه، یه تن ماهی هم که میخواد بیاره سر سفره، یه جور قشنگی تزئینش کنه که مرد خونه بخوره و فکر کنه کباب با پلو زعفرانی خورده!

یه زُناکانی دی درُن کو چله شو، وختی میخوان شب چَرُز بیورُون، اینجوری میورُون!
البت میوه هاشان دِ محلومه ایرانی نیَن
و الا مینی ننه که همه شو دِمینه مجمعی دُل و میگو: بیا گَل اِنگَن!😂

ترجمه:

یه زنهایی هم هستند که شب چله (یلدا) وقتی میخوان شب چره (خوراکی) بیارن، اینجوری (مثل عکس) میارن. البته از میوه های موجود در این عکس معلومه که این خانمه ایرانی نبوده! وَ اِلّا مامان من که همه شو میریزه داخل یه مَجمعه (سینی) و صدا میزنه: بیا بخور!

هنر طالقانی دختر، هدیه به همدیاران عزیز، یلداتان مبارک - بانو سعیده آقابراری_وشته

یلدای ما بدون گوشی گذشت... اما خیلی خوش گذشت....
سجاد آقابراری_وشته

یلدای ما هم در کنار خانواده خوش گذشت، امیدوارم  شما هم صدتا یلدای خوش ببینید.  بانو مینا صائمیان _شهرک

جای همدیاران عزیز خالی.ماهم بلندترین شب سال را بهانه ای برای در کنار هم بودن قرار دادیم. بانو شیرین عسگری_خسبان

این دی مایی چله یی سفره!طالقان دَنبیم کرسی سر دِچینیم میز ناهارخوری سر دِچییم.   سید مجید سید علیخانی-سنگبن

مای به هم شب چله به.هم تولد ننه جانم.خدا همه خجیر و زحمت کش ننه هان بداره.   محمد آقابراری_وشته

ما زمستانی شو (چله شو)کرسی پایه قاب وازی دی داشتیم یادش بخیر
دزدو عاشق و شاه و گدا چهار نفر اصلی این بازی بین..ای خوشا اون وختان... بانو مرضیه نعمتی_خچیره

ما به رسم قدیم طالقان و کرسی پایه، شب چله را جشن بیتیم    بانو شهناز فلاحی_حسنجون

جاتان خالی ما دی در کنار خانواده بدون وایفا و تلگرام...بلندترین شب سال جشن بیتیم. ایسه الان میگن شب چله، تمدید گردیه😁 بانو سیده مریم قادری_اورازان

بیلاخره این دانُشمندان یه چی اختراع کُردُن که به درد بخوره
این تُخمه هان دی آخرین بازماندگان چله شو یه
ننه قهیم کوردی ب،  ایمشو کشف گردی...😄😄😄

دریافت کلیپ چله شو

پیشکش به همدیاران عزیز

تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی

مفهوم یلدا

 قول اول

یلدا از دو بخش ''یل'' به اضافه ''دا'' تشکیل شده است:
 یل +  دا =  یلدا

زبان لری که از بازمانده های زبان هخامنشیان است، ''یل'' را به معنای بزرگ دانند و به مادر ''دا'' یا ''دی'' می گویند (برگرفته از کلمه دایه).
پس یلدا همان ''بزرگ مادر'' است که مبدا رویش و زایش است.

هخامنشیان اعتقاد داشتند که شب اول زمستان، دانه های گیاهان در زیر خاک، جوانه می زنند و شروع به روییدن می کنند و به همین سبب، اولین ماه زمستان را دی می گویند.

قول دوم

«یلدا» برگرفته از واژه ای سریانی به معنای «زایش» و «تولد» است.
ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته‌است. در آثارالباقیه بیرونی، صفحه ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌است و در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده است.
در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده است:
یلدا، شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند.

 یلدا یعنی رویش و زایش.
       یلدا =  رویش بزرگ
       
شب یلدای خوبی را برای مهربانان و مهربانوان ایران زمین آرزو داریم.

🙏 با سپاس از آقای فرشید فلاحی

TaleghaniDarji
🍉__________:☀️:__________♡
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی

photo by: himan_photography