آغازِ
پاییزِ
یک هزار و
سیصد و
نود و هشت
ایلاهی عاقبتتان به خیر بو عِزیزان
عکس از ابوالفضل صدر
جمعه باشه... پاییز باشه... جوزِ خوروش باشه...
این دی خوشگُلیایِ پاییز
عکس از پَلاپَچ
عزیز جان، بیو دستانته مُنه هادین
پاییز جاده‌ای نی که یک تَنه بِشی
دو نفره راهه...!
آها عزیزجان، پاییزه دو نفره میشُن
این زَردِ قشنگِ وَلگانِ مِینی این روزان جیر میکُوئوُن؟
هامونانی اَندا تو رِ خوش دارُوم...!
عکس از: محمد آقابراری، روستای وشته طالقان
خـُـج: گلابی اصیل طالقان (و گیلان)
بالی نان: نان گرد لواش
جُوز: گردوی طالقان
و خواص بیشمار آن
ان‌شاءالله که مردمی باغ و دَر نمی‌شیم!
قِدیمان، خیر و برکت دَبَه
اِندی ناشُکری کُردیم، همه وَکَت!
پارسالان داران کُلی جوزِ بار داشت
ایمسال فقط عَسکُش دَرَه با وَلگُش!
مردک میشو یه ماگِو ( گاو ماده) میخره، اوره سِ وال مینون
که آداش -ها
این گِویی که بخرسی خوب شیر هامیدیه یا نه؟!!!
مردک دی میگو والا شیر که نه ، اَمبا شب غریب تا دلت بخوا یه روخانه ایی قایده کُش مینه ، کُششه حساب نیه.
( اول خاکان سرت با این گِو بخرسونت-دوم دی خاکان سرت با این جواب بدادونت)
ایسه این داستان گردیه ایمسالی طالقانی حکایت
این نازنین جوزدارانه مینی تا دلت بخوا ولگ داره، دریغ از
چهارتا بپوسیه جوز، هی این هاله رو رصد مینی، هی اون هاله رو رصد مینی،جوز کجه
دبیه؟؟؟
ویران کنن ، اون گند گه سرما بزی هرچی دبه بسوزانس بعش
اما این داستان همینجه ختم نیمیگرده، این بلا مصیب فقط جوز و جوزدار نیه ، به قول علمایو فضلایو فقها آثار ماتاخره داره
چطو؟
وقتی نظریه تکامل داروینیسم رو در طالقان پیاده مینی، جوز (حالا چه از نوع
ساقش یا کُچش) حکم امید به زندگی در دایره تنازع بقا داره.
یعنی اگه هرجایی دیگه ای آدومان برای بقا نیاز به آب و خوراک و پوشاک و مسکن داشتی
باشون، اینجایی آدومانیب ، جوز از عناصر بقا به حساب میا!
شما همین الان یه جوز دار هادین به مونی آقا،
بگو این جوز دار رو هامیدی یم ولی پنج سال یالت رو ومیروم میشوم عسلویه، یا
مَثَل یالتو دمینوم معدن ذغال سنگی دُل ، یا اینکه به عنوان برده میروشوم به دزدان
دریایی، میگو ببر!!! جوزدارو هادین
بیاااایه
میخوام شمارو بَگَم تا این حد...
یا فرض کنین الان مونی گت آقا که صد و ده سالشه ، خدای ناکوردیه رو به موت گردیه و
اتاق سی سی یو خُتیه و کُما بشیه، دگدران دی جواب کوردی ین، کافیه بشوم اویی گوشی
بیخ بگم: آقاجان هوی آقاجان، فلانی بشیه اون گته جوزدارتی جوزانه دره جیر مینه
همانجا راس میگرده، پرو بالشی سر سوزنانه الک مینه، صاف میشو تعاونی شماره ۱۷
اتوبوس سوار میگرده میشو طالقان مردوکه میکوشه و جوزانه سه خط گونی دل انباری
جامیدیه ومیگرده دواره سی سی یو میخوسه.
اصن مونی گومان در عهد باستان ما الهه جوز داشتیم
جناب آقای ویل دورانت، بدان و آگاه باش، تو اگه ویل
دورانتی، مون طالقانی ویل سه رانتم!!
اون زمان که یونانی دل الهه و رب النوع های مختلفی چون اِروس و دمیتریوس و
اسکالاپیوس و هیپنوس و کُفت و زهرماریوس دبه، ما خودمان جوزیوس داشتیم.. آها.
چند روز پیشان طالقان دبی یم
این پیر مردوکان و زونوکان جوز داری بیخ چنان با حسرت این دارانه رصد مینون و کله
بوداشتی ین جوزی پی درون که آدومی جیگر خون میبو.
حالا افسردگی به درک، اندی کله بوداشتون که آرتوروز گردن رو شاخشه
ایسه یک ماه دیگه چی میخوا کنیم؟
ساعت و تقویم فیزیولوژیک بدنمان دستور به جوز جیر کوردون میدیه، مثه این پرنده
هایی که مهاجرت مینون، ایسه دور از جان چه خاک سر کنیم؟؟
من میگم پارسالی جوزانه بشیم چسب نواری همرا دارانی سر بچسبانیم چاخانکی یه دوتا آلومبه و الکی بزنیم شاید بدنمان خماری د درایه!
آخه خدا جان، تی ی
ی قربان گردوم
سرانه و بیلان عروج دعا و نوماز و ثنا و قرآن بخوانسون طالقان برابری مینه با کل
عالم و ناسوت و هاسوت و جبروت و ملکوت و هرچی اوت موت دره
این چه بلا مصیبت به مایی سر نازل کوردی؟ آخه ما چو کوردی ی
مت؟
یه کُچه جوز مایی دل خوشی به، اخه اون چه ورفی به مایی دارانی سر الک کوردی همه چی
تالان گردی؟؟؟؟
حالا نیمیگرده ماره ایمتحان الهی نکنی؟
اون اروپا امریکایی سرو کین لوختان و یعجوج معجوجانه چب ایمتحان
نیمینی؟
نعوذ بالله، راضی ی یم به رضایت
ای کفت ویگیرون این جوزه که مایی دین و ایمانه دی دره میبره، غضب نکنی سال دیگه واش دی نوداشتی باشیم؟، قریب گیریفتاری گردی یمه
خدایا غلط کوردوم، اصن هیچی، توبه، توبه
جبرییل جان، قربانت گردوم، میگن این ابر و باد تی ی ی دِسی بیخ دره، همینجه اعلام
مینوم
طالقانی جوزی همرا شوخی نکن، سال دیگه اگه ابر و باده وقت و موسمی سر بیوردی و
ببردی که هیچ، اگه دواره مایی جوز دارانه تش بکشی، اون اروپاییانی جور، مایو و
بیکینی تون مینوم
پل گورانی سر ، کین طو میدی یم
آها... بَتی باشوم مون دس د ناراحت نگردی
خداحافوظ
✍ به قلم: حامد نجاری #گوران
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی
📌 از دار تا بار: گردو (طالقانی جوز)
یکی از محصولات طالقان، جوز یا همان گردو هسته. در این باره مطلب فراوانه مثلاً موضوع دارهای شریکی، تقسیم جوز (سهم مزرع بان، سهم جوز جیر کن، سهم افراد شریک، سهم صاحب زمین)
دارهای شریکی در طالقان فراوانه. مثلاً مای مغازه یه جوز دار دره 40 تا شریک داره. این شراکت بیشتر به خاطر ارث بردن ایجاد میشه.
از قدیم میگوتن جوز برای یالداره آدومانه، یعنی هرکی یال ویشتر داره، یالانش میشن مردمی جوزانه جیر مینن یا وقت جوز جیرکنی داری بُن د جوزانه جمع مینن و ولوزه میشُن، اینی واستان از همه ویشتر جوز گیرشان میا.
گاهی ولوزه بشین، درآمدش ویشتر از خود کشت و کار به. ولوزه فقط برای جوز نی و هر میوه ای را میشا بعد اینکه صاب درخت آنه ر بچی و اعلام کورد که دیه باقیمانده محصول ر کاری نوداره، بقیه میتانن بشن ولوزه کنن و آن میوه دی حلاله.
🔸 نامهای مختلف گردو در طالقان:
گردو، گردکان، جوز، آغوز
🔸 اصطلاح وِلُوزه:
مثلاَ ما دارمانی جوزه جیر مینیم، بعد خلاصه هر کاری کنی یه خورده جوز داری سر میمانه نمیتانی همش جیر کنی، هر کاری کنی میمانه چند تایی.
بعد یکی غیر از صاحب درخت میشو اوناییی که داری سر بمانده رو جیر مینه برا خودش. به این کار میگن ولووزه.
البته در روستاهای مختلف، اصطلاحات دیگری به همین معنا دَره، مثل: پَس چین. پساچین. پس برون (عاشق زُبان طالقانیم واسه همین وسعت دامنه لغاتش)
🔸 اصطلاح ملکیت:
گاهی در یک زمینی که متعلق به یک نفره، یکی دیگه درختی داره. یعنی درخت مال یکی دیگه، در زمین یک نفر دیگه. این اتفاق بیشتر زمانی میوفته که طرف درختی رو ارث می بره ولی زمینش رو ارث نمی بره. مثلاً مثل قانون مِلک اورازان که به دختر و زن، مِلک (زمین) ارث نمی رسه ولی خونه (چهاردیواری هوایی) و دار و درخت ارث می رسه.
این مسئله شریک بودن درخت در زمین کسی دیگر، توی روستاهای دیگه هم هست. گاهی قدیمیها اعتقاد داشتند دست اشخاصی خوبه، اونا رو می آوردند توی زمینشون درخت بکارند. منتها اونا می گفتن شریک باشیم.
گاهی هم اینجوریه که زمان قدیم یه سری زمیناشون رو اجاره میدان به رعیت که توش کشاورزی کنه. نخود عدس لوبیا و جو گندم بکاره. معمولاً حق درخت کاشتن نداشتن فقط باید کشاورزی میکردند. ولی کشاورزا به جای کاشت نخود و لوبیا و این چیزا اومدن درخت کاشتن بدون اجازه صاحب زمین، حالا درخت مالِ کشاورزه، زمینم که مال صاحبش. در اصل میگن ارباب رعیتی، بعد حالا چون درخت کاشته کشاورز، تو زمین طرف، نصف محصول درختایی که کاشته میشه برای صاحب زمینه نصفش میشه برا خودش. از اون نصف درختی که شده برا خودش بازم باید نصف محصولش رو بده به صاحب زمین به عنوان ملکیت! خلاصه که خیلی پیچیده است.
🔸 اجرت (دستمزد) جوز جیرکُن:
بسته به میزان محصول داره و سال به سال فرق مینه. مثلاً امسال تو اورازان سهم جوز جیر کن دو بر یک بود، دو تا صاحب درخت یه دونه جوز جیر کن.
جدیداَ اینجوری شده، قدیما چهار به یک و حتی پنج به یک بود. به هر حال بستگی به بارِ درخت داره. چون بار درخت کم بوده اینجوری شده، اگه زیاد باشه همون چهار به یک یا سه به یک.
در دیگر روستاها حتی تا نصف نصف هم بوده. اگه دار خیلی گته باشه و خطرناک، نصف مینُن شایدم ویشتر هاگیرن.
از محصول جوزدار، مزرع بان هم سهم می بره (کسی که آبیاری و مراقبت می کنه از درخت)
در برخی روستاها، خودشون آبیاری و نگهداری می کنند، یا پول میدند به کسی که براشون آبیاری کنه، در برخی روستاها هم برای مزارع یه نفر انتخاب می کنند که از علف و میوه سهم می بره. جوب پاک کردن و بند آب بستن و آبیاری با مزرع بان هست که به صورت عمومی برای یک مزرعه بزرگ کار میکنه.
مثلاً کل گردوی جمع شده چهار بر یک برا مزرع بان، بعد از اون چهار تای مونده برا صاحب درخت سهم پایین کننده گردو هم کم میشه.
البته الان دارصحابانیب خیلی خوب گردی، چون ۱۰۰تومن هامیدین یه افغانی میشو داری سر، همه رَجیر مینه
🔸 باورها درخصوص جوزدار:
بعضیها جوز دار رو نحس میدانن. شاید به این علت که چیدن محصولش سخته و خطرات جانی در پی داره. خیلیها در قدیم و جدید، بر سر همین جوز جیر کردن، جان خود را از دست داده اند.
یه باور دیگه اینکه میگن زیر درخت گردو نباید خوابید.
🔸 مصارف گوناگون گردو:
در پخت برخی نانها به کار می رود. مثل نان گردویی و نانهایی که وسط آنها مغز گردو مینگنن.
برای برخی خوراکها و غذاها مثل: خورشت فسنجان (جوز خورشت)، کَله جوش و آش ترش
بهترین خوراکی نان و پنیر و گردو
به عنوان شب چرز، تازه تازه خوردن یا خشک شده با توت وکشمش
برای گردو بازی
گاهی در قدیم، وسیله مبادله و تجارت بوده، مثل پول. من حتی یادمه قدیمان طالقانی دسفروشان به جای پول، جوز میگیتُن.
🔸 کدام حیوانات گردو می خورند؟
کلاغ، موش، خوک
خلاصه اینکه خواص گردو فراوان است. از این محصول خوشمزه و پرخاصیت طالقان استفاده کنید و سالم و شاد باشید.
با سپاس ویژه از آقایان فرشید فلاحی، سیدمصطفی افتخاری، سید مسعود محمدی نژاد و خانم سیده مریم قادری
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی
🍎 🍑 🍇 🍒 🌽 🍯
joz = جوز = گردو
shilanek = شیلانک = زرد آلو
halou = هلو = گوجه سبز
marjou = مرجو = عدس
merghanah = مرغانه = تخم مرغ
kaltuk = کالتوک = نوعی خامه
sej = سج = قره قروت
rowghane khoub = روغن خوب = روغن کرمانشاهی
jozeh khoresh = جوزه خورش = فسنجان
dou = دو = دوغ
dou ash = دو آش = آش دوغ
chandar = چندر = چغندر
kemangoush = کمانگوش = قارچ کوهی
متن از: علی صفاری - زیدشت
عکس: سیده مریم قادری - اورازان
تی دَستان سیاهه
تی دیم چَغَره
اما تو دِ پاک دست تر
و روسفیدتر دِنی
قربانت ننه جان
کاش تو د یه کَم، درس شرافت یاد گیریم
متن و انتخاب عکس: سیده مریم قادری - اورازان
این پست در کانال طالقانیها منتشر شده است.
درمورد جوز بگوتین، مای همسر، یه خاطره میگو همیشه، خیلی جالب تعریف میکرد:
جوان بیَم یه رفیق داشتیم، آقاش کَن سولقان باغ داشت. این خدا بیامرز خیلی دی خسیس بَ.
یه روز این، رفیقانشه میبره باغی سَر، اونجه انواع میوه ره داشت که راحت الحلقوم بَ. ولی میگو ماره راهنمایی کُرد: جوزدارانی بن که از نظر اون بخوردنش سخت بَ ولی ما چاقو ببرد بیم همرامان، طالقانی جور دله کردیم و بخوردیم.
رفیقمان جوز پوشان که بدی میگوت: چال کنین آقام بیا سکته میزنه!!
اون بنده ی خدا، دی انگور انجیر و هلویی طرف، ما ر نبرد، خیال میکرد جوزانه سنگ ی همراه، ما بشکستی بییم😳😳
نمیدانه کو طالقانی وَچان، مجهز میشُن باغان 😅😅😆😆😆
✍نقل خاطره: بانو رضایی، سنگبن
عکس: امیر هاتفی نیا
🔻ااز ابزار جوز جیر کردن:
المبه
الکی
المبه چوب بلند و نازکی هسته که از قلمه درخت تبریزی میگیرین.
ارتفاع این چوب به ۴ تا ۵ متر میرسه.
المبه ر در پاییز میچنن و بعد از اینکه پوستش بیگیتن و صافش کردن جای خشکی مینگنن تا سال دیگه ای ب آماده گرده.
الکی معمولا۱/۵ تا ۲ متر هسته. پیش کلان با الکی میزنن و تک کلان با المبه.
جوز جیر کن باید وارد باشه که کدام شاخی سر بشوأ که به تمام دار مسلط باشه تعادل خودش هم حفظ بو. پایین تران هم که معمولا دست چین مینون.
🔻بعد از جیر کوردن و تقسیم جوزان میرسیم به ولوزه.
ولوزه٬ جوزانی که از چشم دور بماندیه و یا جوز بزن نتانستیه جیر کنه بعدا میریزه ر میگن.
ولوزه سهم هر کسی هسته و هیچ کس ایرادی نیمیگره. پای درختی که جوزش بزی گردی باشه ولوزه آزاده. به شرطی که در حصار باغ نباشه. این یه رسم کلی در تمام طالقانه.
🔻بعد از جیر کوردن جوز میرسیم به جمع و جور کوردن یا اصطلاحا کورچ کوردن.
جوزانی که داری سر یا موقع جیر کوردن قاقو گردین از بقیه جوزان جدا مینیم، بعد آنانی که میشا با چاقو یا ضربه کوچیک سنگ سوآلمش جدا میبو ر قاقو مینیم. ما بقی ر میریزیم گونی ی میان مینگنیم سی ی ( سایه) جا تا چن روز خودش میرسه و پوستش ول میبو. بعد آنانم قاقو مینیم.
بعد از قاقو کوردن جوزان جای افتو پهن مینیم تا خشک گرده. جایی که از باران دور باشه. بعد که خوب خشک گردی جمعش مینن و گونی میزنن و آنموقع میشمرن بینن چند تا جوز دارن.
البته الان تمام ساختمانان شیروانی کورد هسته و بهترین و خشک ترین جا برای خشک کوردن جوز هامون شیروانی بیخ.
جوز با پوستش تا ۴ سال بلکم ویشتر دی میشا بداشتن. جوز اگه رطوبت نینه و مورچانه نزنه سالم میمانه.
🔻بهترین روش برای اینکه جوز سالم و کامل مغز کنین اینه که جوز قبلش اویی میان بنگنین به مدت ۲۴ ساعت پوستش که خیس باخورد راحت بشکست میبو و مغز راحت در میا. این روش برای جوزانی که سوزنی هسته با آب نیمگرم و تا ۳ روز.
بعد از مغز کوردن مغز باید جای خشک پهن کنین تا کاملا خشک گرده. و بهتر آنکه چوب وسطش در نیوریم.
البته اگر بتانی همان موقع که میخوای استفاده کنی همان موقع جوزِ مغز کنی، خیلی بهتره چون جوز مغز که چند روزی بمانه، خواصش کم میبو. البته این برای نگهداری طولانی مدت کاملا درسته. ولی وقتی میخی هر روز با صبحانه ت مغز باخوری گو نیمیبو صبح به صبح همسادتی کله ی سر بکوب بکوب کنی.😄 پس مجبوری یه کم مغز داشته باشی حداقل خوراک یک ماهته.
🔻بهترین روش روغن گیری به جهت درمان اینه که جوز درسته با پوستش رو حرارت بنگنی بعد از اینکه جوز با پوستش بپت روغن گیری کنین. این روش هم روغن بیشتری هامیدیه هم خاصیت بالاتری داره.
کرچ آقوز (اصطلاحاً: گردوهای سوزنی) مغز کردنش بابای آدمو درمیاره. آنقدر که مثل گردیه: هر آدُمی که سفت و خسیس باشه: اوره میگوئن کُچه جوز!
دانش کشاورزی پیشنهاد مینه اون کچه درختان اره کنین، قشنگ گلبر کنین، بدا سال بعد رخ کن، اونوقت خجیر جوزی همرا پیوند کنین تا برای همیشه از کوری بکشین به هنگام جوز مغز کُردُن خلاصی پیدا کنین.
🔻به آقایان عاشق پیشه پیشنهاد مینیم برای عشقتان یه جوز دار بنشانین و بهشان تقدیم کنین. در خیلی از خانواده های طالقانی رسمه که به وقت تولد وچشان، یا عروس بیاردن، یه جوز دار می نشانن و به نام میزنن که بسیار رسم پسندیده و خجیری هسته و همین کوچیک نکته ها هسته کو زندگی ر گرم مینه.
___________ پـایـان ___________
✍تهیه کننده مطلب: سیده فاطمه میرتقی-اورازان
به همراهی گروه تولید محتوای درجی
🔻کپی برداری از این متن، تنها با ذکر منبع آن (کانال تلگرامی درجی) مجاز است و در غیر اینصورت، کپی کننده در دنیا و آخرت، مدیون خواهد بود. 🔺
ایمسالی جوز دی جیر کرده
نیشته میشماره.... مهدی خورانی
🔻از جوز در غذاهای مختلفی استفاده مینون: فسنجان - مرجو خورش- ترش آش- نان تخمین- کُتُنی ( مخلوط جوز و توت) - ماهی گرده بیج و ...
وقتی که جوز ریز هسته و باصطلاح هنوز به زک نرسیه و چوبش سفت نگردیه، این مرحله میتانین ازش ترشی درست کنین و خیلی هم خوشمزه هسته. البته ترشیش زحمت فراوان داره.
🔻تمام اجزای جوز برای درمان بیماریها قابل استفاده هسته. ولگ - پوست- سوآلوم- مغز- ریشه- پوچول
در قدیم از سوآلوم در صنعت رنگرزی استفاده میکردن و رنگ اکثر قالی های طالقان از سوآلوم هسته.
🔻در گذشته ریز جوزان سوراخ میکوردن نخ میانش د رد میکوردن بعد به گهواره یالان اوزان میکوردن.
در مراسم گاهره بندانی چند تا جوز حبه قند یالی گاهره ی سر میشکستن که یال به سر و صدا بلند عادت کنه
و موقع بشکستن میخانون
اگه ننت و آقات دعوا کور ن نترسیا
اگه جوزان قرقر کوردن نترسیا
اگه قلاجی صدا بیومه نترسیا
در بازیهای محلی کنار قاب بازی و تیله بازی جوز وازی هم مرسوم هسته.
در مراسم عروسی هم جوز نقش داره.
وقتی میخوان عروسی ب خرج بار بربینون ضمن برنج و روغن و گوشت و قند و چای مقداری هم جوز هامیگیرن.
این مواد هامون مواد غذایی در روز عروسی هسته که امروزه داماد به تعداد نفرات پیشنهادی از طرف خانواده عروس شام هامیدیه.
🔻در بحث ارث و میراث هم جوزدار از سایر درختان جدا میبو و تقسیم بندی جداگانه ای داره.
یعنی جوز داران میشمرن بعد تقسیم مینون. سهم دختر و سهم پسری. در جاهای که مثل اورازان که زمینش وقف هسته و به دختر زمین نیمیرسه، جوزداران تقسیم مینون و اینجه سهمی اسم ملکیت به میان میا.
ملکیت چیه؟
ملکیت سهم صاحب زمین هسته که در قبال آبیاری و اینکه جوزدار در ملک او قرار داره از صاحب درخت میگیره. البته صاحب زمین میتانه درخت بخره. ولی اگه نخری نمیتانه از ورود صاحب درخت به ملکش ممانعت کنه و او میتانه به دارش سرکشی و رسیدگی کنه. در مورد سهم ملکیت میگن پنجک یعنی چهار تا جوز صاحب درخت یکی صاحب ملک.
🔻در مورد زمینهای اربابی هم طبق توافق ارباب و رعیت تقسیم میبو. مزد کارگری که جوز جیر مینه هم با جوزه. البته این هم با توافق صاحب درخت و جوز بزن هسته ولی یه عرف عمومی داره. دارانی که کمتر جوز دارن و یا خیلی بلندن و خطر جانی دارن، دو بر یک یا نُصمه ای میزنن. ولی بقیه جوزداران سه بر یک.
تقسیم جوز هم به این صورته که از یک سطل به عنوان کیل استفاده مینون.
🔻به کسانی که در جمع کوردن جوز کمک کوردین هم معمولا یه پیمانه جوز هامیدین که اصطلاحا میگن رصدی. و این رصدی از سهم صاحب درخت کم میبو. به پیرزن و پیرمرد هم که پای درخت میان سهمی هامیدین.
___________ادامــــه دارد ___________
✍تهیه کننده مطلب: سیده فاطمه میرتقی-اورازان
به همراهی گروه تولید محتوای درجی
🔻کپی برداری از این متن، تنها با ذکر منبع آن (کانال تلگرامی درجی) مجاز است و در غیر اینصورت، کپی کننده در دنیا و آخرت، مدیون خواهد بود. 🔺
ایمرو ننه جوز خورشت بپتیه، چه جوز خورشتی 😋😋😋 عکس: تابنده صادقی
