نگاهی به معماری قدیمیِ خانه های روستایی طالقان - قسمت چهارم

با ما در یک سفر تصویری به خانه های تاریخی و پر خاطره طالقان همراه باشید.

علاوه بر اتاقها، خانه های طالقانی شامل موارد دیگری نظیر تندورستان (تنورستان)، هیمه لان (محل نگهداری هیزم)، کَله (اجاق هیزمی) و ... می شد.

تندورستان (لوله دودکش تنور نان پزی = لوکومبر و انبر فلزی نان گرفتن از تنور و سر تنور نان پزی را در عکس مشاهده می کنید.) - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

کَله طالقانی (اجاق دیواری) قدیمان در طالقان زمین ایوانی دیوار میانش کله داشت که با هیمه تَش میکردن و مرغانه، آرشو، حلوا، پیاز، برنج و بلغور و فسنجان و دیگر غذاها را در آن درست میکردند. - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

آخور (جایی برای ریختن خوراک گو و مالان که  میان آن، واش، یونجه، کاه و جو همینان) - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

سقف قدیمی خانه و پسینه همراه با درجی که برای روشنایی بساتیبن - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

آزنگله یا درانه باغ، همان در ورودی باغ است که با چوب، میخ و سیم به صورت دستی و ابتدایی درست شده است - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




آزینگَله با قفلی ساده! - عکس: سیده مریم قادری 🔻




نمای زیبا و قشنگ خانه های قدیمی طالقان همراه با مهتابی ستون های چوبی و سقف حصیری - عکس: بانو شوکت لهراسبی (روستای لُهران) 🔻




نمایی قدیمی روستای شهراسر طالقان در سال ۱۳۳۹ هجری شمسی - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻



حیف است خانه هایی با آن همه زیبایی و شور زندگی، اینگونه متروک و سوت و کور بمانند 🔻




از مفهوم زندگی فقط مشتی علف بر روی سقف مانده 🔻




و دردناکتر اینکه خانه آوار شود و عکس عزیزِ صاحبخانه هنوز به دیوار باشد - عکس: یکی از روستاهای طالقان، از: آقای محمدحسین 🔻




ای وای بر اسیری کَز یاد رفته باشد
عکسش به قاب دیوار... در زیر مشتی آوار
او مانده چشم به راهش... دلدار رفته باشد... 🔻



جانتانی قربان، نیَلین قشنگه قدیمی خانه هان خُراب گرده. اگر دی بازسازی مینین یا جدید میسازین، به نکات معماری سنتی توجه کنین. خانه هایی بسازین که با روح طبیعت طالقان سازگار باشه.

در آخر به رسم بزرگان طالقان دعا می کنیم:
ایلاهی خانُتان آبادان

نگاهی به معماری قدیمیِ خانه های روستایی طالقان - قسمت سوم

با ما در یک سفر تصویری به خانه های تاریخی و پر خاطره طالقان همراه باشید.

موقع خانه تکانی در اسفندماه، گل رس را با دمه (کاه نرم وریز) قاطی و دیوار اطاقها، بیرون خانه و
ایوان را گل کار می کردند. 🔻

درون خانه حتماً طاقچه داشت که با فانوس یا گردسوز، آینه، شمعدان و لاله، گلدانی گل یا قاب عکسی تزئین می شد. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

دولابچه یا گنجه، همان کمد دیواری است که بسیار مورد استفاده قرار می گرفت. 🔻




استفاده از نرده چوبی برای جان پناه ایوانها، مهتابی و پلکان. عکس: منزل آیت الله طالقانی در گلیرد 🔻




سقف همه خانه ها یا از گِل و کاه بود و به بامبروسِنگ (بوم غلتون) نیاز داشت و یا اینکه با حلبی شیروانی می شد. 🔻






بعد برای سقفها نچولک (ناچولوک = ناودان آهنی) می گذاشتن که در هنگام باران آمدن، ضرباهنگ صدای برخورد قطرات باران با آن، زیباترین موسیقی مردم روستا بود. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

ان شاء الله ادامه دارد...

با سپاس از کانال طالقانی ها و گروه تولید محتوای درجی

نگاهی به معماری قدیمیِ خانه های روستایی طالقان - قسمت دوم

با ما در یک سفر تصویری به خانه های تاریخی و پر خاطره طالقان همراه باشید.

تیرهای چوبی سقف خانه از درخت تبریزی (تبریزی دار یا اسپیدار) است. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




سنگ، چوب و کاهگل، عمده مصالح ساختمانی خانه های روستایی است. به نمای سقف چوبی مهتابی (راهرو) و دیوار کاهگلی خانه توجه کنید. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




پنجره ها معمولاً ساده است و یا تزئینات مختصری دارد. عکسها: منزل آیت الله طالقانی در گلیرد 🔻






پنجره ای قدیمی و مهندسی ساز. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




خانه ای قدیمی ولی همچنان استوار و در حال استفاده. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

ان شاء الله ادامه دارد...

با سپاس از کانال طالقانی ها و گروه تولید محتوای درجی

نگاهی به معماری قدیمیِ خانه های روستایی طالقان - قسمت اول

امروز می خواهیم سری به معماری سنتی روستایی در طالقان بزنیم. با ما در یک سفر تصویری به خانه های تاریخی و پر خاطره طالقان همراه باشید.

نمایی از یک خانه دو طبقه بسیار زیبا در طالقان - عکس: کانال آردکانی ها 🔻




مهتابی (تِراس یا بهار خواب) که در اکثر خانه های دو طبقه دیده می شود. تقریباً در هیچ زمان از سال در طالقان نیاز به استفاده از وسایل خنک کننده نیست. در گرمترین شبهای تابستان هم برای خوابیدن در چنین تِراسی، نیاز به لحافهای ضخیم و پشمی است. اما عجب خواب راحتی خواهی کرد! - عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

 


در نقش مهمی در خانه های طالقانی دارد و معمولاً با تزئیناتی همراه است. استفاده از کوبه های زنانه و مردانه هم مرسوم بوده. عکس: سیده مریم قادری 🔻
 



درهای قدیمی همگی چوبی است و کُلان (کُلون) دارد. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




پشت تمام درهای قدیمی پَس کُلان داشت. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




و گاهی فقط با یک قفل کوچک بسته می شد (در زمان ترک خانه برای مدت طولانی). عکس: سیده مریم قادری 🔻




یکی از درب های قدیمی باز سازی شده. عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻




دری با کلون بسته. عکس: سیده مریم قادری 🔻




درب قدیمی دکان شیخ حسنی ملقب به شیخ (یکی از خادمان اقا ابراهیم علی - یاد ایشان و مادرش تاج نسا گرامی باد - روستای #تکیه_ناوه). عکس: بانو شوکت لهراسبی 🔻

ان شاء الله ادامه دارد...

با سپاس از کانال طالقانی ها و گروه تولید محتوای درجی

از همه مهربانتر

بدون شک، یه آدم مهربون تو این خونه زندگی میکنه
که این «گُرباکان» اینجور «دِری پـُشت» چشم انتظارش هستند!

ایسه عزیزجان

تو هم «خداجـانی خانه ی دَم» همینطور «چُشم چُشم» کن
و منتظر بمان
تا «تی یِب دَره وا کنه»
و دامانت پر بشه از  «خُجیر آرزوهان»

«آخه کیه خداجان دِ مهرُبان تر؟»

آلبوم عکسهای قدیمی اورازان طالقان

آلبومی بی نظیر از زیباترین عکسهای قدیمی و پُرخاطره از طالقانِ قدیم (روستای اورازان) تقدیمتان می گردد:

عکس مردمان قدیم طالقان (روستای اورازان) حدود یکصد سال پیش، به نحوه پوشش و چهره های خندانشان نگاه کنید:

ای خوشا آن روزگارانی که کلی برف میامه




ای برف، ای نعمت سپیدِ خدا، برای که باریده ای؟ اهالی اینجا درها را بسته و رفته اند...
عکس از: سید حسین میرمطهری




دورهمی اهالی کَنده سَر اورازان در کنار بامبرو سِنگ: سنگِ بام غلطان




پیر پالان دوز




شخم زدن زمین با وَرزو (گاو نر)



روح مردمان رفته شاد
با سپاس از کانون فرهنگی اورازان

بامبرو (خیوه: پاروی برف روبی)

بامبرو، وسیله ای است برا جمع کُردُن و جیر کُردُن (پایین ریختن) برف از پشت بام
همان وسیله ای که امروزه پارو خوانده می شود و در اصل بام بِروب یا بام روب بوده.

در طالقانِ قدیم، مردم خودشان بامبرو درست میکُردن. اول بامبرو از جنس پوست بَ یا تخته، بعد حلب بیامه. این اواخر دی پلاستیک.
قدیمی بامبروسازان، گاهی وقتا به جای حلب، از یه جور چادر نایلونی برزنتی دی استفاده می کُردُن.

بامبرو، بیخش یه چو داره که مثل یه تیغه عمل مینه برا جمع کردن برف
برف جمع شده میا سمت حلب
دسته ای داره که هم نیرو وارد مینه، هم دست آدم از برف وسرما دور می مانه

در بامبرو، نوع چوب دسته مهم هسته که مقاوم باشه، زود نشکی
دسته به چوب تیغه با کان (حفره درون چوب) متصل میبو
قسمت هلالی بالایی هم به وسیله چوب های انعطاف پذیر (عموماً چوب آلبالو)  درست میبو
حلب هم از ضایعات، مثلاً از پیت های روغن یا ورق های شیروانی ساده استفاده میبو

این وسیله صددرصد بومی هسته و مشابه خارجی آن فقط پارو پلاستیکیه که هرگز توان رقابت با خودمانی بامبرو ر نُداره! 😉
به پاروی چوبی خیوَه نیز می گویند.

TaleghaniDarji

✍ متن از آقای: فرشید فلاحی
 🙏🏻 با سپاس از آقای سیدمجید سیدعلیخانی
📸 عکسها: بانو شوکت لهراسبی و آقای سیدانبیاء میرصادقی
و با سپاس ویژه از کانال طالقانیها و کانون فرهنگی اورازان

 ❄️تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی ❄️

نقش ماندگار روستا

گاهی تصویری قدیمی، چون شولایی پشمین به دوشم می افتد، تا خستگی دویدن های رزومره و سردی ایام را به یاد دوران زلال کودکی التیام بخشد.

عطر مادربزرگ آن دمی که از سر سجاده برخواسته و بوی مشک ناب بنشسته بر پیراهن اش؛ رایحه ای بود که به روانم، طعم آرامش می بخشید.

 بوسه ی گرم او بر صورت یخ گرفته ام، از تشویش  تمام شدن تابستان را خوب به یاد دارم.. اوئی که دامن امنیت اش به گستردگی دامنه ی دماوند جولانگه خیالم بود...

شاخ و بال آرزوها کوتاه بود و سقف دلخوشی ها  بلند بلند؛ انقدر بلند که هیچوقت گمان نمی کردم، که سرم از سایش سقفی آزرده شود!

 رفته رفته بدنبال هویت اجتماعی؛  سایه ها گسترده شدند و وزن گرفتند، سایه هایی ساختگی از تعاریف اجتماعی؛ انقدر بدوشم سنگینی کرد که سالهاست در دخمه ی ذهن، دولا دولا قدم بر میدارم..

با گذر عمر در جایگاه بزرگترها قرار گرفتم و حال و هوای کوچه پس کوچه های خیال، سرد و تاریک و ترسناک شد..

 نگران باید بود در جامعه ای که، نامرئی های درون انسان همچو صداقت و نجابت و مهربانی، از برایمان ارزش گذاری نمی شود و همه با اشیاء بی جان طبقه بندی و قیاس میآبیم.. در چنین محیطی سخن از عشق ، محبت ، آزادگی و تعالی انسانی هذیانی محض است و شعاری بیش نیست!!

زندگی میدان مسابقه ای نیست که بی امان بدویم و وسواسانه قدم هایمان را بشماریم ..

باید بال بگشود و همزمان با موسیقی منظم هستی رقص موزن رفت و پرواز نمود..

 

این نقش ماندگار که در دل وطن نمود                       شولای خاطرات چو حریری به تن نمود

آن سوتک خیال که قرار از دلم ربود                           آوای کودکی چه غریبانه می سرود

این کاروان عمر به رهم ساربان نداشت                       افسوس که رهروی بجز آن اشتران نداشت

معنای زندگی ز حقیقت کناره کرد                              آنکس که جای جهد به دعا استخاره کرد

رونق گرفت نقاب به بازار پر فروش                            برلب چه های وهوی و زدل سینه ها خموش

هر کس به بند خویش گرفتار و درهم است                  در بند بی حصار در افکار مبهم است

پیغام رستگار به منادی نهان رسید                              از گوش جان شنو که چه ها درخفا شنید

بیهوده سر مپیچ به گریبان روزگار                               در خود فرو کشان تب بی تاب انحصار

از سینه پر گشا به فرا سوی آسمان                            حیف از مقام دل که نشیند در آشیان

 

متن و شعر از: آقای قاسم رستگاری (روستای هرنج)

عکس از:  زنده یاد مسعود رستگاری

 

این مطلب در کانال طالقانیها منتشر شده است.

 

حکایت کاهگِل: بوی خوش باران در خانه های قدیمی

روزهای پاییزی اگر رهگذرِ کوچه ای روستایی باشی

از آن روستاهایی که زندگی هنوز در رگهایش جریان دارد...!

 

بوی کاهگِل از تار و پود روستا، به مشامِ جان می رسد

 

بویی قدیمی...

پر از عشق

و خاطرات کودکی...

 

بی گمان همه ی ما روستایی زاده ها، بوی کاهگل را دوست داریم...

 

شاید به خاطر الفت دیرینه ی اوست با دل

و شاید هم به خاطر عادت آینده ی ماست با او به هنگام آرمیدن در خاک!

 

هرچه باشد، این روزها، روستاها بوی کاهگل می دهد...

 

بوی همبستگی مردمان روستایی،

به پیشواز فصل بارش رفتن

و زمستانی سرد، اما گرم از صمیمیت و محبت را در کنار هم گذراندن...

 

این روزها

چه حال خوشی دارد روستاهامان

 حال دل همه تان خوش

◀️ سیمرغ

کاهگل (گُِلِ بام)

کاهگل یکی از ملاتهایی است که در معماری ایران، به کار می‌رود.

ما هم در طالقان، برای ساختن خانه های روستایی، از آن استفاده می کردیم.

این ملات ترکیبی است از خاک رُس و کاه که عمدتاَ برای اَندود کردن سقف‌ها و دیوارها به کار می‌رود. به دلیل وجود کاه، مقاومت نسبی پیدا کرده و جلوی ترکیدگی آن گرفته می‌شود. از سوی دیگر عایق خوبی برای جلوگیری از انتقال حرارت است.

 

برای ساختن گل کاهگل تا حد امکان از خاک رُس استفاده می‌کنند. پیش از این که خاک را آب بدهند، آن را با کاه به خوبی می‌آمیزند و به شکل تپه کوچکی در می‌آورند، میان آن را گود می‌کنند و داخل آن به نرمی آب می‌ریزند، خاک و کاه را با آب می‌اندازند تا در آب گل، زردی کاه نمودار شود، سپس خمیر را مالش می‌دهند و به تدریج کاهگل ساخته می‌شود.

 

امروزه و با ورود مصالح جدید در شهرسازی و ساختمانسازی، دیگر کمتر کسی از این ملات استفاده می کند اما در مناطق روستایی، هنوز هم ساختمانها و خانه های کاهگلی سرپا و قابل استفاده، موجود هستند.

 

🔸 مزایای کاهگل

◇ قشر کاهگل عایق است؛ گرما و سرما از آن عبور نمی کند؛ (لذا در مصرف سوخت صرفه جویی می شود) باران در پوشش های گنبدی و سقف های طاقی آن نشست نمی کند؛ همهمه کوچه ها و بازار ها در آن گم می شود و لازم به توضیح نیست که گرد آمدن خواص این چند عایق در یک ماده به ندرت دیده شده است.

 

◇ کاهگل ارزان است. کاه در اغلب شهر های ایران به فراوانی یافت می شود. قیمت خروار آن ناچیز است؛ و با این مقدار، کاه، سطوح بزرگی از اندود گل را مسلح می کند.

 

◇ کاهگل را هر کس می تواند بسازد و ماوای خود را با آن بپوشاند و حفظ کند. اندود کاهگل آسان کشیده می شود. آدمی با یک دست خمیر آن را بر می دارد و بر روی سطح دلخواه پهن می کند. در این مورد حتی به کار بردن ماله در کشیدن آن روی سطوح، نشانی از امکانات صاحبخانه است.

 

◇ کاهگل مانند خمیر نرمی بر هر حجمی پوشانیده می شود و در این مورد، معماران حداکثر استفاده را نموده و توانسته اند برای شهر های ایرانی میراث ارزنده ای از حجم های جالب به جا گذارند. گرچه کاهگل به سهولت و ارزانی به دست می آید لکن به علت خواص فوق العاده ای که نیز دارد، به صورت متن شهر های ایرانی در آمده و به بنایی قدم گذاشته است؛ به کلبه بی بضاعتان یا اعیان نشین ها، به کوره ها، به بازار ها، به حمام ها، به تکیه ها و بالاخره به مسجد ها. و همه این ساختمان های شهر، با کوچه هایی که میان دیوار های کاهگلی می دود به هم مربوط می شود.

 

◇ کاهگل با توجه به میزان و نوع موادی که در خود دارد، استقامت بالایی دارد. هرچند شاید در مناطقی که پیوسته باران های شدید می بارد به مشکلاتی بر بخورد؛ نه به این معنا که دیوار یا سقف بریزد! بلکه تنها نیاز به تعمیر زودهنگام پیدا می کند که آن هم کار ساده ای است.

 

◇ دیوار کاهگلی زیباست! خصوصا اگر با شاخ و برگ های درختان ترکیب شود. از دل طبیعت است و جان را صفا می دهد. اگر آبی روی آن بپاشید تا بوی خاک رس تازه همه جا را فرا بگیرد؛ خصوصا اگر دیوار با خمیر سرخ پوشانده شده و بعد نقش های تزیینی روی آن حکاکی شود.

 

🔸 عیب یک دیوار کاهگلی

دیوار کاهگلی را نمی توان شست! نمی توانید یک دیوار کاهگلی سنتی داشته باشید، بعد با هزارجور ماده ی شوینده ی مدرن، آن را بشویید، دستمال بکشید و گردگیری کنید! راه تمیز کردن دیوار کاهگلی پاشیدن مقداری آب با افشانه به آن است که با این کار بوی کوچه-باغ های روستا در خانه می پیچد.

 

از گذشته های دور درطالقان و الموت، از اوایل فصل پاییز، برای تعمیر خانه های خشتی به ویژه پشت بام ها از ملات کاهگِل (گل بام) استفاده می کردند.

 

با سپاس از خانم قادری و آقایان سید عباس هاشمی یرکی و مسعود فتاحی

تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی