روزگار، همیشُک یگ قراری سَر نمی‌مانه.
روز و شِو داره
روشُنی داره، تاریکی داره
کم داره، زیاد داره
ایسه زُمُستان دِ چیزی باقی نُمانده... تُمام میبو... بُهار میا
وَگُردانی از کتاب «جای خالی سلوچ» نوشته: محمود دولت آبادی
بنوشتُن و بُخواندُن، طالقانیانی خونی میان دَره... کُتاب بُخوانین عِزیزان
سلام
قشنگه صبحتان بخیر، دی پایِستین، دیمتانه بشورین و ننه رِ کمک کنین که ایمروز ناهاری واستان، چِندرپلو داریم (chender pelo)
طرز تهیه چندرپلو (چغندرپلو)
برای سهولت و استفاده همه ی هم میهنانِ عزیزمان، پستهای آشپزی، به زبان و لهجه ی فارسی، تقدیم می گردد.
مواد لازم:
برنج چهار پیمانه
اسفناج یک کیلو
چغندر خام سه یا چهار عدد متوسط
پیاز یک عدد
زرد چوبه و نمک به میزان لازم
دستور پخت:
ابتدا یک عدد پیاز رو نگینی خرد و سرخ می کنیم و آخر کار به اون زرد چوبه می زنیم.
بعد یک کیلو اسفناج پاک کرده و تمیز شسته شده رو خرد می کنیم و با پیاز، کمی تفت می دهیم تا آب اون کشیده بشه.
اگه این کارو نکنیم موقعی که برنج رو اضافه می کنیم، باعث شفته شدن پلو میشه.
بعد که اسفناج ها کمی تفت خورد، برنج و آب رو اضافه می کنیم.
آب برای کته معمولا یک بند انگشت بیشتر از برنجه ولی برای این غذا، آب رو کمتر از حد معمول کته ها بریزید.
بعد که آب پلو قشنگ کشیده شد، چغندر خام رو نازک برش میزنیم و لای پلو میزاریم تا این حالت رنگی رنگی پلو ایجاد بشه.
دقت کنید آب برنج کاملاً کشیده شده باشه وگرنه برنجتون قرمز میشه و شکل خوبی نخواهد داشت.
دست آخر غذا رو دم میگذارید و بعد یک ساعت، آماده است.
میتونید پلوتون رو با مرغ یا گوشت سرو کنید اما اصلش اینجوریه که فقط روش کمی روغن محلی می ریزند و با ماست یا ترشی می خورند.
نوش جونتون.
آشپز امروز ما سرکار خانم رویا ملک محمدی بودند.
با مطبخ طالقانی همراه باشید
این قشنگِه عکسِ مِی‌نین؟
نَنه بَنشتیه تَندورستانی میان و دَره کُولاس دِمبَنده
و از آن دریجه، ستون نور میا که نامُش دَِرجی هَسته.
خیلیا هَنوز نمی‌دانُن درجی به چه معنایه، این عکس، خُجیر، درجی ر معنا مینه.
آقاجانُم میگوت:
اگه خیری پِی دِری، ویشتَرَک سکوت کن و کَمتَرَک گَپ بَزَن!
آن سکوتِتی میان و آن گَپتی پَسان دی، تا میتانی فکر کن!
سکوتِ بی تأمل و گَپانِ بی فکر، زندگی رِ داغان مینه بَبِه جان
عکس از: بانو عمادی
یکی از جلوه‌های قابل تأمل در فرهنگ‌های اصیل، «عروسک‌های دست‌ساز یا بومی محلی» آن فرهنگ و جغرافیای خاص می‌باشد. مدارک و مستندات تاریخی ثابت می‌کنند که عروسکها در تمدنهای باستانی نظیر ایران، مصر و یونان، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. همچنین باستان‌شناسان معتقدند که عروسکها، از قدیمی‌ترین اسباب‌بازی‌های شناخته شده تاریخ بشر می‌باشند.
تاکنون عروسک‌های باستانی زیادی از مقابر و گورهای قدیمی کشف گردیده که عمدتاً از جنس چوب، خاک رُس، عاج یا پارچه بافته می‌باشند. برخی از این عروسکها در کنار کودکان به خاک سپرده شده و لباس مرسوم در همان دوره زمانی، را بر تن داشته‌اند.
البته عروسکها همیشه بازیچه‌ای برای بچه‌ها نیستند و گاهی اهمیتی خاص برای بزرگترها هم دارند. تا جایی که نیاکان ما بیش از دو هزار و پانصد گونه عروسک را ساخته و از آنها به‌عنوان نمادی آیینی استفاده کرده‌اند. بعضی از این عروسکها، سازنده آرزوها و درخواست‌های بزرگترها هستند و اغلب از آنها در مراسم مذهبی، آیینی و حتی سحر و جادو استفاده می‌شده است.
در طالقان و فرهنگ بومی این منطقه نیز، عروسک‌های دست‌ساز، بازیگر توانایی در عرصه هنر و فرهنگ هستند. مادران طالقانی، اغلب با ابتدایی ترین وسایل دمِ دست خود، بازیچه‌هایی برای فرزندان خود می‌ساختند که از جمله آنها عروسک‌های بومی دختران طالقانی است.
علاوه بر عروسک‌های بازیچه کودکان، یکی از مهمترین عروسک‌های آیینی طالقان، «عروسک باران» یا همان «چَمچه گُلینک» است که برای درخواست باران از آن استفاده می‌شود. درخصوص این آیین بیشتر بخوانید کلیک
عروسک دیگری که بیشتر در مازندران ساخته و مورد استفاده دامداران منطقه از جمله روستاهای دامنه نشین البرز قرار می‌گیرد «عروسک تادونه» است. این عروسک زیبای چوبی، از گونه بسیار کمیابی از درختهای جنگلی، به نام «تادونه دار» ساخته می‌شود که میوه آن را «تادونه» می‌نامند و نام فارسی آن «داغ داغان» است.
بنا به گفته اهالی، این درخت، جزء درختان مقدس به شمار می‌آید و اعتقاد بر این است که چون گونه درخت، بسیار کمیاب و چوب آن محکم و سفت است، اگر سالهای سال بماند، هیچ گزندی نمی‌بیند و به دلیل دوام بالایی که از آن برخوردار است، عروسک ساخته شده از آن را نماد خوش‌یُمنی، پایداری و ایمنی از گزند چشم زخم و چشم نظر می‌دانند.
این عروسک که اسکلتی چوبی دارد، با نقش‌های زیبا و ساده، که جلوه‌ای خاص به آن بخشیده، تزئین می‌شود. عروسکی که نمایانگر روح بزرگ و هنرپرور جنگل‌نشیان سخت‌کوش و دامداران پر استقامت البرزی است.
امروزه در هجوم اسباب‌بازی‌های بی‌کیفیت و تُهی از اصالتی که از کشورهای دیگر به ایران وارد می‌شود و همراه خود، موجی از بدآموزی‌های فرهنگی ملل بیگانه را به دنیای پاک و نقش پذیر کودکان می‌آورد، توجه ویژه به عروسک‌های بومی و محلی، رسالتی است مهم که بر دوش یکایک فرهنگ دوستان و خانواده‌های ایرانی گذاشته شده است.
باشد که پاس‌دار فرهنگ ناب و میراث ارزشمند نیاکان خود باشیم.
منابع: باشگاه خبرنگاران جوان و روزنامه گسترش تجارت
تهیه شده در گروه تولید محتوای درجی
در ادامه صوتی با صدای خانم میرزکیئی درباره عروسک‌های قدیمی را می‌شنویم
تازه صُبح بیامی و شقایقی چُشمان باز گردی
نرگِسَک دی زُلفِ‌شه شانه بِزی، چندی ناز گردی
چُنُسک از خنده‌ی اَفتو، هاگیته تازه جانی گرم
بَشِ تا آن گَلاهان، با پَنبه ابر، دمساز گردی
پَرپَروک آهسته بَش تا چُشمه‌ای وَر دیم بَشوره
اِسپی داری در نُماز با بلبلان همساز گردی
سلام، صبح و عاقبت به خیر عِزیزانِ درجی
وَگُردانی از یک شعر با شاعری ناشناس، مزیّن به عکسی از آقای کولی‌وند
دیدی بهایِ عشق به جز خونِ دل نبود آخر شدی شهید در این کربلا تو هم
. شهادتِ سردارِ دل‌ها تسلیت .
وَختی حالُت خوب نی
خاطُره‌ها همه دِ زودتر میان تی‌یِی عیادت!
اِی قشنگِه عَکسانی قُربان... همه دِ باوفاتر اینایُن
پنجشنبه و یادِ عزیزان رفته
عکس از: مهدی ویسانیان
نَنه نُمازِشه که تُمام کُورد، یه استکان چایی بِریت خوآرمی واستان!
بگوت: باخور گَلِت تازه گَرده عزیزِ دُتَر!
بگوتُم: چُِبَه فقط اویی واستان؟
بگوت: به جبران دُعاهانی که مریضانُش مُنو مینُن.
آخه میدانی که، نُصمه شِو، قُرص و دوا هامیدیه مِریضانِه، تا دردِشان آرام گیره.
اوشان دی دعاش مینُن: خدا ننه آقاتِه خِیر هادیِه با این دُتر گَت کَردُنشان!!!
آها عِزیز جان، مینی خوآر یه فرشته‌یِه که نامُش پرستاره!
میلاد خانم جانمان زینب سلام الله علیها و روز پرستار مُبارُک
متن از: سیده مریم قادری #اورازان
عکس از: سعید ملک کیانی
