خانِ ساز

 

می‌گویند درویش خان طالقانی، نوازنده‌ی معروف تار، اگر وقتی حال و حوصله‌ی نواختن نداشت، حریفان مجلس تعبیه‌ای می‌کردند، یک ساز زن دیگر، سازی به دست می‌گرفت و ناخوش می‌نواخت. آنقدر خارج میزد و بد میزد و ساز را بد می‌گرفت که درویش تحریک شده و با خشونت ساز را از او می‌قاپید. مرد هنر، در حقیقت دلش برای ساز می‌سوخت که به چنگ نااهل افتاده بود، آنگاه خود به نواختن می‌پرداخت.

از: کتاب نای هفت بند، ابراهیم باستانی پاریزی
عکس: روزنامه اطلاعات در سال هزار و سیصد و پنج و خبر درگذشت درویش خان (از سایت گفتگوی هارمونیک) منبع: کانال ژانر/کانال طالقانی‌ها
 

طالقانی به قدمت تاریخ

 

نقشه‌ای قدیمی و هزار و صد ساله، که سرزمین دیلم و طبرستان و نواحی همجوار آن شامل جرجان، طالقان و ری را نشان می‌دهد.

سرزمین دیلم و طبرستان، همان نواحی جنوبی دریایِ مازندران، شامل استان‌های گیلان، گلستان و مازندران امروزی است.

سنگ نوشته (کتیبه) عسلک طالقان

سنگ نوشته عسلک طالقان - عکس ارسالی از سید داود سیدعلیخانی - سنگبُن

موقعیت جغرافیایی: 3200 متری جنوب غرب گردنه عسلک و در دامنه ارتفاعات یخچال و میش چال

قدمت: قاجاریه
در بدنه شمالی سنگ یاد شده کتیبه‌ای به ابعاد 100 سانتی‌متر طول و 85 سانتی‌متر عرض وجود دارد که روی آن در چهار سطر مطالبی به صورت برجسته نوشته شده است.

متن نوشته شده روی سگ به علت فرسایش بیش از حد آن به سختی قابل خواندن بود .

« در سطح اول و در وسط کادر آمده است :نصر من‌الله و فتح‌ قریب و زیر آن نوشته شده از تو مدد در سطر دوم: بعهد ناصرالدین شاه شاهان / که با امیران تورانش بچنگ است .در سطر سوم: به حکم میرزا ایوب میر دفتر / که از بهر رعیت به ز گنج است .در سطر چهارم نیز نوشته شده بود ، رضی بیک کرده جاری آب این نهر / هزار دویست به هشتاد پنج است (1285)»

کارشناسان معتقدند :« هر چند مضامین و معنی کلمات این سنگ نوشته واضح و روشن است اما مفهوم کلی آن یا موضوع نوشته برای هیچ کس روشن نیست.»

به نظر می رسد که که در زمان ناصرالدین شاه بفرمان فردی بنام ایوب میردفتر، دستور ایجاد نهری صادر می‌شود که در سال 1285 هجری به مرحله اجرا گذاشته می‌شود.

حال این نهر آب کدام چشمه را به کجا می‌خواسته منتقل کند و چه اتفاقاتی به وقوع پیوسته است برای کسی به درستی و مستند نمی داند اما برخی از کهنسالان روستای گراب نقل می‌کنند که می‌خواستند آب دو چشمه را که از زیر کوه یخچال سرچشمه می‌گرفته به سمت کرج جاری کنند که این اقدام با مخالفت اهالی طالقان مواجه شد و درگیری نیز بین دو طرف صورت گرفته و چند نفر کشته شدند، در نتیجه کار ایجاد نهر نیمه تمام رها می شود.

اعضای هیات در بررسی منطقه پیرامون سنگ نوشته موفق به یافتن نهری شدند که دارای حدود 97 متر طول و 30/1 متر عرض بوده و دیوار دو طرف نهر با سنگ مالون چیده شده و کف آن نیز به صورت پراکنده سنگفرش شده بود.

این نهر در فاصله 3300 متری سنگ نوشته و در جهت شرقی، غربی احداث شده و در موقعیت جغرافیایی 36 درجه و 8 دقیقه و 38.3 ثانیه عرض جغرافیایی و 51 درجه و 12 دقیقه و 007 ثانیه طول جغرافیایی و در ارتفاع 3172 متر از سطح دریا و در جبهه شمال شرق سنگ نوشته واقع شده است.

متأسفانه سنگ نوشته قاجاری گردنه عسلک روستای گراب طالقان بدون حفاظت های لازم ‌آثار و کتیبه های تاریخی رها شده است .این درحالی است که سنگ نوشته قاجاری گردنه عسلک و نهر تاریخی آن به شماره 7047 در تاریخ 12 بهمن81 در زمره آثار ملی این قرار گرفته اند تا در پناه قوانین میراث برای همیشه در تاریخ روستای گراب ماندگار شوند.

تاریخچه ثبت احوال طالقان

قسمت اول- تاریخچه وسیر تحول ثبت احوال در ایران

وضعیت ثبت احوال در ایران باستان نامشخص واطلاعات کافی درباره آن در دست نیست.
در زمان سلطنت انوشیروان اقداماتی که به منظور دریافت مالیات صورت گرفت، احصاء کلیه نفوس با درنظر گرفتن سن، درجه ثروت و تمکن مالی مدنظر قرار گرفت وهمه ساله صورت اشخاصی که می بایست مالیات بپردازند به آنها اعلام میشد.
پس از حمله اعراب به ایران علم نسب شناسی مورد توجه ایرانیان قرار گرفت وتاریخ ولادت اطفال در پشت قرآن و دیگر کتب درج میشد.
ثبت احوال به صورت فعلی و با تنظیم سندسجلی اولین بار به موجب تصویب نامه مورخ ۱۲۹۷ هجری شمسی و با پیشنهاد وزرای عدلیه و داخله در ۴۱ماده تنظیم و در جلسه مورخ بیستم سنبله سال ۱۲۹۷ در هیئت وزرا تصویب گردید.
به موجب این تصویب نامه:
هرکسی‌باید دارای اسمی باشد.
هر رئیس خانواده باید برای خانواده خود نام مخصوصی اختیار نماید.
تمام اتباع ایران با اجرای تدریجی قانون (ابتدا در تهران) باید دارای سجل احوال رسمی باشند.
پس از تولد طفل، پدر و  در غیاب وی مادر مکلف شدند ولادت مولود جدید را به سجل احوال اظهار نمایند (با حضور دو نفر شاهد).
سجل ازدواج در دفاتر مخصوصی با تصدیق زوجین به وقوع مزاوجت وشخصی که صیغه عقد را جاری کرده است ثبت خواهد شد .
در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی با تصویب قانون اداره (احصائیه وسجل احوال کل مملکتی) تأسیس و به مرور این اقدام در کل مملکت به اجراء در آمد.

قسمت دوم - ثبت احوال در طالقان

در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی و با تصویب قانون اداره احصائیه و سجل احوال کل مملکتی مقرر شد در تمامی کشور و ایجاد ولایت های مختلف (استان فعلی) و با تقسیمات کشوری به صورت ولایت-شهر-قصبه و یا ولایت بلوک (شهرستان یا بخش) وقریه- با اعزام مأمورین به نقاط مختلف کشور به تدریج ثبت ولادت با تنظیم اسناد سجلی و صدور سجل (شناسنامه) شروع شد.

درسال ۱۳۰۴ طالقان بعنوان بلوک طالقان مستقیمأ زیر مجموعه ولایت تهران و از بلوک های پرجمعیت محسوب و بلحاظ اهمیت موقعیت از لحاظ وسعت و جمعیت در همان سال ۱۳۰۴ با اعزام چندین مأمور سجل احوال به این بلوک اقدام به ثبت وقایع چهارگانه شد.

این در حالی است که بسیاری از نقاط دیگر کشور حتی تا سال ۱۳۱۰ الی ۱۳۱۴ هنوز مآمور سجل اجوال مراجعه نداشته اند.

در شهریور ماه ۱۳۰۴ با ورود مأمورین سجل احوال به بلوک طالقان ابتدا از شهرک شروع و اولین سند تنظیمی در این قریه به نام آقای طهماسب صائمیان متولد ۱۲۴۹میباشد.

بر اساس مدارک‌ مستند موجود جمعیت قریه شهرک در سال ۱۳۰۴ شمسی ۷۴۵ نفر ثبت ولادت شد و در آن سال و سال ۱۳۰۵ که تمامی قراء طالقان با مراجعه مأمورین سجل احوال مراجعه داشتند قراء دیگری بودند که جمعیت بیشتری از قریه شهرک داشتند مانند روستا (قریه) گوران ۸۳۰نفر- روستای دنبلید ۹۰۰نفر- و روستای زیدشت ۶۰۰نفر جمعیت داشته است.

برای مقایسه آمار جمعیتی آن زمان لازم به توضیح است که شهر فعلی کرج که در آن تاریخ بعنوان روستا (قریه) یا ده کرج معروف بود حدود ۸۰۰ نفر جمعیت ثبت ولادت شده اند.

بر اساس اسناد موجود جمعیت بلوک طالقان در سال ۱۳۰۴ حدود ۴۵۰۰۰ نفر بوده است.

لازم به ذکر است که با تنظیم سند سجلی برای هر نفر در روستاهای طالقان مأمورین سجل احوال این اسناد را در مقاطع مختلف باید به تهران انتقال و در سجل احوال ولایت تهران نگهداری میشد.

ولایت تهران (استان) در سال ۱۳۰۴ با تشکیل دایره اول که  مخصوص شهر تهران بود، با ده بخش از ۱۲۹۷ شروع بکار نموده و از سال ۱۳۰۴ با دائر نمودن دایره دوم به ترتیب حوزه ۱۱-۱۲ الی ۱۸ شروع که بلوک طالقان حوزه ۱۵ تهران بود.

شهرستانهای ورامین-شمیرانات-شهر ری- دماوند و فیروزکوه و ساوجبلاغ دیگر بلوکهای دایره دوم تهران بود و قریه کرج یکی از روستاهای بلوک ساوجبلاغ بوده است.

باستحضار رسانیده  شد که در اواخر سال ۱۳۰۴ و سال۱۳۰۵ با اعزام نیروهایی از اداره احصائیه و سجل احوال ولایت تهران به بلوک طالقان و با مراجعه مأمورین سجل احوال به تک تک روستاها اقدام به ثبت ولادت تمامی افراد در قیدحیات هر روستا از طفل چند روزه تا مسن ترین شخص حاضر در روستا (قریه) با تنظیم سندسجلی و گواهی ۲نفر معتمد  محلی و تأئید ارتباطات نسبی وسببی هر شخص شامل مشخصات والدین و همسر و فرزندان اسناد تنظیم و تحویل بایگانی اسناد سجلی ثبت احوال ولایت تهران میشد.

 در همین رابطه برای هر روستا اسناد دیگری در دفاتر بعنوان دفتریادداشتی متولدین هر روستا قید که بدین ترتیب جمعیت هر روستا پس از کسر متوفیان آن روستا مشخص میشد.
دفتر دیگری بر اساس گروه سنی تنظیم تا همه ساله مشمولین ذکور هر روستا مشخص تا جهت اعزام به سربازی (اجباری) معرفی شوند.

پس از اتمام ثبت ولادت تمامی روستاها از آن پس هرسال حداقل یکبار به تمامی روستاها مراجعه واقدام به ثبت ولادت وفوت و تعویض شناسنامه اهالی مینمودند.
بر اساس مدارک موجود جمعیت تعدادی از روستاهای طالقان در مرحله اول ثبت ولادت سالهای ۱۳۰۴و ۱۳۰۵ به شرح زیر میباشد:
شهرک ۷۴۵
اورازان  ۳۴۷
جزینان  ۵۰۱
جوستان  ۵۰۰
حسنجون ۵۵۰
خسبان   ۴۹۵
دنبلید  ۹۰۰
زیدشت  ۶۰۰
کرود  ۵۲۰
گته ده  ۴۰۱
گوران  ۸۳۰
میر   ۶۰۵  نفر بوده است.

در سال ۱۳۳۶ با تشکیل فرمانداری کرج ، بخش طالقان زیر مجموعه این فرمانداری قرار گرفت و کلیه اسناد ولادت اهالی طالقان از تهران به کرج منتقل و طالقان حوزه ۸ ثبت احوال کرج گردید.

در سال ۱۳۶۸ با تشکیل فرمانداری ساوجبلاغ- بخش طالقان از شهرستان کرج منتزع و به شهرستان ساوجبلاغ ملحق و اسناد سجلی اهالی طالقان به
ثبت احوال ساوجبلاغ منتقل و طالقان حوزه ۳ ساوجبلاغ گردید.

این اقدام خصوصأ درج ساوجبلاغ در شناسنامه طالقانیها موجب اعتراض تمامی اهالی واقع و خواستار استقلال اداره با انتقال اسناد به طالقان شدند.

نزدیک به یک سال پیگیری اهالی طالقان و بنده و جمعی از اهالی طالقان و همکاران در نهایت با ارائه مدارک لازم موفق شدیم در اسفند ماه سال۷۹ اداره ثبت احوال مستقلی با انتقال تمامی اسناد سجلی طالقانیها به موطن اصلی خود (طالقان) دائر که ازآن پس شناسنامه ها با ذکر شهرستان طالقان بخش بالا یا مرکزی و نام روستای محل تولد و صدور صادر میگردد که این اقدام از افتخارات بسیار مهم کاری اینجانب و دیگر عزیزانی که در این رابطه مساعپت نمودند میباشد.


در حال حاضر اداره ثبت احوال شهرستان طالقان با بهره مندی از تمامی سیستم های مکانیزه روز  و در اختیار داشتن اسناد سجلی تمامی اهالی طالقان همانند دیگر شهرستان های کشور آماده پاسخگویی به مراجعین خواهد بود.

در اینجا لازم میدانم یادی از کارکنان طالقانی ثبت احوال که عمری را با پاکی و خوشنامی انجام وظیفه نموده و یا مینمایند داشته باشیم:

مرحوم نوراله اسدیان- معاوم ثبت احوال تهران
آقای ارسلان‌کاظمی- معاون اداری و مالی سازمان بازنشسته
آقای حسین ادیبی- ریاست ثبت احوال کرج و قزوین باز نشسته
آقای مسعود اسحاقی- معاون اداری مالی اداره کل ثبت احوال استان تهران بازنشسته
آقای میر مجیدی- رئیس فعلی ثبت احوال طالقان
آقای سادات رسول-معاون ثبت احوال طالقان
آقای مسعود شکرگزار معاون اداره کل و رئیس فعلی ثبت احوال کرج
آقای سید صدرالدین افتخاری رئیس ثبت احوال کرج ورئیس فعلی ثبت احوال ساوجبلاغ

احتمالأ عزیزان دیگر طالقانی هم در این سازمان مشغول بکار بوده اند که بنده اطلاع ندارم از آنان یا بستگان آنان پوزش میخواهم.

تهیه کننده: عباس فیضی - معاون اسبق اداره کل ثبت احوال استان تهران
#خورانک

این مطلب در کانال طالقانیها منتشر شده است.

معرفی روستاهای طالقان: گته ده

■ روستای گَته ده از روستاهای کوهستانی و سر سبز منطقه طالقان اسست که واقع درعرض جغرافیایی 36 10 32 و طول جغرافیایی 51 04 27   و 2400 متر ارتفاع از سطح دریا  از روستاهای بخش بالا طالقان از شهر طالقان بوده و از سمت شمال با روستاهای آسکان و دهدر از سمت شرق با روستای دراپی از سمت جنوب با کوه کهار  و از سمت غرب با روستا ی لمبران همجوار میباشد.

■ #آبشار #دربند گته ده در موقعیت جغرافیایی N360919 E510350 در استان البرز واقع است. این آبشار در 2 کیلومتری جنوب روستای گته ده، در دره ای سرسبز و در میان تخته سنگهای عظیم قرار گرفته است.

■ علاوه بر آبشار، در مرکز روستا #دو #خانه #مخروبه وجود دارد که به نظر می رسد از خانه های اعیانی #دوره #قاجار بوده است . در میان خانه های ویرانه و در محل هایی از کوچه های روستا که بنا به ضرورت اهالی حفاری صورت گرفته سفالهای نخودی و قرمز و نقش استامپی و زیرلعاب از دوران تاریخی و مختلف اسلامی یافت شده اسکه همگی آنها حکایت از استقرار دایم جمعیت در این روستا می نماید .

■ در فاصله ۲۰۰ متری غرب روستای گته ده #قبرستان #تاریخی وجود دارد که انبوه سنگ قبرهای موجود درآن حکایت از گستردگی و تعداد امواتی می کند که در قرون متمادی در آن دفن شده اند. برخی از قبرها متعلق به دوران اسلامی و برخی نیز دوره قبل از اسلام بوده و آثاری از سفالهای دوران تاریخی در آن یافت شده است . در قبرستان یاد شده ،حداقل پنج سنگ قبر متعلق به دوره صفویه وجود دارد که دارای تاریخ های متفاوت هستند. برای مثال یکی از آنها متعلق به ۱۰۷۵ هجری قمری است . به نظر می رسد با توجه به موقعیت این مکان که در معرض سیل بوده ،چندین بار برای قبرستان در قرون مختلف استفاده شده است.با توجه به نمونه سفالهای یافت شده ، می توان قدمت قبرستان را دوران تاریخی و اسلامی تعیین کرد .

#مطلب #ارسالی از :
آقای شهرام نظری از روستای سوهان

کانال طالقان نگین البرز

عکسها ارسالی از آقای رضا بکان از گته ده